Orjinal Araştırma Makalesi | Açık Erişim
Akademik Literatür Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (AKALİD) 2024, Clt. 2(3) 1-21
ss. 1 - 21 | DOI: https://doi.org/10.29329/akalid.2024.1084.1
Yayın Tarihi: Aralık 31, 2024 | Görüntüleme Sayısı: 31/26 | İndirilme Sayısı: 61/44
Özet
Sovyet Rusya’da 1917’de meydana gelen Bolşevik İhtilali sonrası uygulanan yayılmacı hedefler arasında Türkiye de yer almıştır. Bu doğrultuda Türk yönetici kadroları Cumhuriyetin kuruluş yıllarından itibaren uygulanmak istenen komünist siyasetlere karşı takip edici ve önleyici tedbirleri almaktan geri durmamışlardır. Sovyetler Birliği ile olan ilişkilerdeki mesafenin açılmasıyla devletin güvenlik reflekslerinde komünizmle mücadelenin etkisi de artmıştır. İkinci Dünya Savaşı sonrası Sovyet Birliği savaştan galip çıkmış ve Türkiye siyasetinde oluşan esneklikle birlikte komünist faaliyetlerini artırma girişiminde olmuştur. Ayrıca toprak taleplerini de içeren Sovyet tehditlerinin artmasıyla Türkiye, savaşın diğer galiplerinden olan Amerika Birleşik Devletleri’ne yakınlaşmak siyasetine yönelmiştir. Türkiye’nin Batı ekseninde hareket etmesiyle birlikte komünizmle mücadele daha sistematik ve kararlı bir biçime dönüşmüştür. 1950 yılından itibaren Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle bu kararlı mücadele Türkiye’deki komünist faaliyetleri büyük oranda sınırlandırmıştır. Bu çalışmada Demokrat Parti’nin komünizmle mücadelesini şekillendiren ana etkenlerden biri olan Amerika Birleşik Devletleri’nin, Türkiye’deki komünist faaliyetleri ne derecede tehdit olarak gördüğü ve bu yönde Türkiye’ye verdiği destekler ortaya konulmaya çalışılmış, bu sayede Türkiye’nin komünizmle mücadelesinde gelinen nokta değerlendirilmiştir.
Anaktar kelimeler: Demokrat Parti, Komünizmle Mücadele, Amerika Birleşik Devletleri.
APA 7th edition
Sipahi, S. (2024). Demokrat Parti'nin Komünizmle Mücadelesine Amerika'nın Etkileri ve Türkiye'deki Komünizme Bakışı. Akademik Literatür Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (AKALİD), 2(3), 1-21. https://doi.org/10.29329/akalid.2024.1084.1
Harvard
Sipahi, S. (2024). Demokrat Parti'nin Komünizmle Mücadelesine Amerika'nın Etkileri ve Türkiye'deki Komünizme Bakışı. Akademik Literatür Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (AKALİD), 2(3), pp. 1-21.
Chicago 16th edition
Sipahi, Serhat (2024). "Demokrat Parti'nin Komünizmle Mücadelesine Amerika'nın Etkileri ve Türkiye'deki Komünizme Bakışı". Akademik Literatür Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (AKALİD) 2 (3):1-21. https://doi.org/10.29329/akalid.2024.1084.1
1. Arşiv Kaynakları
Cumhurbaşkanlığı Arşivi Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
ABD Ulusal Arşivi Dışİşleri Bakanlığı Belgeleri[1]
ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Arşivi
İngiliz Arşivleri (The National Archives)
Komintern Arşiv Fonu
2. Resmî Süreli Yayınlar
Resmî Gazete
TBMM Gizli Celse Zabıtları
TBMM Tutanak Dergisi
3. Yazarsız Süreli Yayınlar
Cumhuriyet
Milliyet
The Times
Toprak
4. Kitaplar
AÇIKGÖZ, Anjel (Hazırlayan), Bizim Radyoda Nazım Hikmet, Tüstav Yayınları, İstanbul 2002.
ADIVAR, Halide Edip, Türkün Ateşle İmtihanı, Çan Yayınları, İstanbul 1962.
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Cilt 1-2, Alkım Kitabevi, İstanbul 2003.
ARMAOĞLU, Fahir, Siyasi Tarih, Sevinç Matbaası, Ankara 1973.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C. I-III, ATAM Yayınları, Ankara 1997.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Menderesin Dramı: 1899-1960, Remzi Kitabevi, İstanbul 1969.
AYKAN, Ferda , Türkiye'de Sosyalizm Akımının Maddi Temeli (İşgal-Boykot, Yığın Hareketleri), Şark Matbaası, Ankara 1976.
BORA, Tanıl, ÜNÜVAR, Kerem, “Ellili Yıllarda Türkiye’de Siyasi Düşünce Hayatı”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, (Haz: Mete Kaan Kaynar), İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
BORAN, Behice , Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, Gün Yayınları, İstanbul 1968.
CEBESOY, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyatı, İstanbul 1953.
ÇELİK, Aziz, Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967), İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
DARENDELİOĞLU, İlhan , Türkiyede Komünist Hareketleri Cilt I, Toprak Dergisi Yayınları, İstanbul 1961.
DEMİR, Şerif , Türk Siyasi Tarihinde Adnan Menderes, Paraf Yayınları, İstanbul 2010.
EHRT, Adolf, (Düzenleyen), Der Weltbolschewismus, Nibelungen-Verlag G.m.b.H., Berlin-Leipzig 1936.
ERER, Tekin, Basında Kavgalar, Yeni Matbaa, İstanbul 1965.
ERKİN, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnut Matbaası, Ankara 1968.
EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara 1990.
GÜRÜN, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
HARRİS, George Sellers, The Origins of Communism in Turkey, The Hoover Institution on War, Revolution and Peace Stanford University, Stanford, California 1967.
İNÖNÜ, İsmet, Defterler 1919-1973, (Yay. Haz. Ahmet Demirel), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
KAHRAMAN, Hasan Bülent , Türk Siyasetinin Yapısal Analizi-II, Agora Kitaplığı, İstanbul 2010.
KARACA, Emin, Eski Tüfeklerin Sonbaharı, Puslu Yayıncılık, İstanbul 2013.
KARPAT, Kemal Haşim, Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller), İmge Kitabevi, İstanbul 2008.
KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi Cilt: 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
ÖRNEK, Cangül , Türkiye’nin Soğuk Savaş Düşünce Hayatı- Antikomünizm ve Amerikan Etkisi, Can Yayınları, İstanbul 2015.
ÖRS, Rasim Dirsehan, Rus Basınında Türkiye ve Nato, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2011.
ÖZTOPRAK, İzzet, TURAL, Mehmet Akif, SEVİM, Ali, (Yay. Haz.), Atatürk'ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri (Bugünkü Dille), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2006.
SAYILGAN, Aclan, İnkâr Fırtınası, Ülke Yayınları, İstanbul 1962.
SEVER, Ayşegül, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu (1945-1958), Boyut Kitapları, İstanbul 1997.
TEVETOĞLU, Fethi , Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1967.
TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa'lı Yılları 1944-1973 (Demokrasiden Darbeye 1957-1960), Bilgi Yayınevi, Ankara 1991.
TOKER, Metin, Solda ve Sağda Vuruşanlar (Türkiye’deki İki Yönlü İhtilâl Ortamının Anatomisi), Akis Yayınları, Ankara 1971.
TUNÇAY, Mete Türkiye’de Sol Akımlar 1908-1925, C. I., Bilgi Yayınevi, Ankara 1967.
YEŞİLBURSA, Behçet Kemal, İngiltere ve Amerika’nın Ortadoğu Savunma Projeleri ve Türkiye, 1950-1954, Bizim Büro Basımevi, Ankara 2000.
YETKİN, Çetin , Karşıdevrim 1945-1950, Kilit Yayınları, İstanbul 2011.
YURTSEVER, Haluk , Yükseliş ve Düşüş: Türkiye Solu, 1960-1980, Yordam Kitap, İstanbul 2008.
5. Makaleler
ATILGAN, Gökhan, “Sosyalist Soldan Kemalizme Olumlu Bakışlar (1920-1971): Nedenler, İmkânlar, Dönemler ve Bazı Sonuçlar”, Praksis, C. 3, S. 21, 2009, ss. 47-76.
AYDINLI, Erkan, “Amerika’nın Soğuk Savaş Döneminde Kamu Diplomasisi Yoluyla Komünizmle Mücadelesinde Unıted States Informatıon Agency Örneği”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 2, Temmuz 2022, ss. 315-331.
AYDOS, Serpil, “1948-1955 Yılları Arasında Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri İlişkilerinde Kamu Diplomasisi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 45, S. 4, Aralık 2012, ss. 119-138.
AYGÜN, Mehmet, “Türkiye'de Anti-Komünizmin Kaynakları-3: 1940'lı Yıllarda Soğuk Savaşın Erken Provası”, Sosyologca, S. 3, Ocak-Haziran 2012, ss. 145-157.
GÖKTEPE, Cihat, SEYDİ, Süleyman, “ Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası”, Bilig, S. 72, Kış 2015, ss. 197-222.
İLHAN, Metin , “II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Amerikan Destekli Komünizmle Mücadele (1945-1965)”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 16, Eylül 2015, s. 248-263.
JÄSCHKE, Gotthard, “Kommunismus und Islam im Türkischen Befreiungskriege”, Die Welt des Islams, S. 20, 1938, ss. 110-117.
ORAN, Baskın , “İç ve Dış Politika İlişkisi Açısından İkinci Dünya Savaşında Türkiye'de Siyasal Hayat ve Sağ-Sol Akımlar”, AÜSBF Dergisi, C. 24, S. 3, Eylül 1969, ss. 227-275.
ÖZDEMİR, Emin - ŞENDİL, A. Fatih , “Soğuk Savaş Dönemi Algı ile Gerçek Arasında Bir İmge Olarak Türk Solu; Demokrat Parti’nin Sol Hareketlere Yaklaşımı”, CTAD, C. 12, S. 23, Bahar 2016, ss. 337-367.
SATTERTHWAITE, Joseph C., “The Truman Doctrine: Turkey”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, S. 401, Mayıs 1972, ss. 74-84.
TAMER, Aytül, “Muhayyel Komünizm Türk Sağının Anti-Komünizm Propagandası”, Doğu Batı Dergisi, S. 58, Eylül-Ekim 2011, ss. 91-113.
UCA, Alaattin, “Atatürk ve Komünizm”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 15, 2000, ss. 323-348.
Democracy in Turkey, 1950-1959: Records of the Department of State Relating to Internal Affairs: Turkey, 1955- 1959.